de kaart en zijn verhaal

Als je droomt van een donut is dat een droom, geen donut. Als je droomt van reizen, reis je al

Marek Halter (1936, Warszawa)

Voorbereiden van een reis kan op vele manieren. Via één van de honderdduizenden full-color vakantiegidsen van Arke en Neckerman tot met flashy reisgidsen vol nuttige wetenswaardigheden ('wat kost een postzegel'; 'welke ziektes kan ik oplopen door het eten van rauwe schelp- en schaaldieren'). Mijn favoriete instrument is De Kaart. En dan bij voorbaat de papieren in- en uitklapversie. Deze kaart heeft als grote voordeel ten opzichte van De Atlas natuurlijk het formaat: size does matter en het is heerlijk om zittend op je knieen, de kaart op de vloer uitgestrekt, een denkbeeldige route te lopen/rijden/vliegen.

In mijn boekenkast staat, of ligt, een groot aantal kaarten van gebieden op de wereld waar ik een meer dan gemiddelde band mee heb of heb gehad. Uiteraard kaarten van Nederland, Groningen, Den Haag, Genève en vele kleine vvv-kaartjes, overgehouden aan bezoeken aan Madrid, Londen, Brussel, Quito en de Lorraine. Maar eveneens een aantal minder voor de hand liggende exemplaren zoals de Michelin 743 National Algérie en Tunisie (1:1.000.000) waarbij de Sahara duidelijk enigszins onontgonnen terrein blijft; de Dovrefjell 9 Vegkart (1:250.000), uit de tijd dat ik blijkbaar graag wilde gaan wandelen in Noordoost Noorwegen; de 1:4.000.000 South America Southern Region (grofweg van Lima tot Cabo de Hornos); De Kevin Healey's Brasil Map (nr. 049, identieke schaal) en tenslotte een bijna historische ANWB waterkaart van Zuidwest Friesland. Bij de legenda wordt nog gesproken over een, ik citeer: "proefneming voor hulp aan pleziervaartuigen met motoraandrijving". De wegenwacht op het water. Nooit meer iets van gehoord overigens?

Kaarten laten ons veel zien, maar schotelen ons tegelijkertijd een vertekend beeld voor. Door de eeuwen heen heeft men geworsteld om de ronde, enigszins afgeplatte sinasappel die de Aarde is te 'projecteren' binnen de beperkingen van het twee-dimensionale platte rechthoekige vlak. Hierover bestaat ongetwijfeld uitgebreide literatuur, maar deze onmogelijke worsteling heeft er in de Westerse Wereld toe geleid dat wij westerlingen zijn opgegroeid met de zogenaamde Mercator projectie.

Veelgehoorde bezwaren tegen deze manier van voorstellen van Moeder Aarde zijn dat de oppervlakteverhoudingen niet overeenkomen met de werkelijkheid (Europa is bijvoorbeeld disproportioneel groot en Zuid-Amerika overeenkomstig klein) en dat de oude koloniale machten een centrale rol innemen op de kaart innemen, terwijl de oppervlakte van een bol natuurlijk geen 'centraal middelpunt' kent.

In de loop der tijd zijn er dan ook verschillende alternatieven geconstrueerd die onze wereld een geheel ander aanzien krijgen, erg refreshing.

Allereerst de ons bekende Mercator projectie. Geen problemen, Nederland/Europa als centrum van de wereld en, hoewel niet zo groot, toch lekker aanwezig.

Vervolgens de Peter's kaart, dat verandert één en ander:

"The Peters Map is an equal area map. This map shows all areas - whether countries, continents or oceans - according to their actual size. The Peters Map is an equal axis map. All North-South lines run vertical on this map. Thus, geographic points can be seen in their precise directional relationship. The Peters Map shows equal positions. All East-West Lines run parallel. Thus the relationship of any point on the map to its distance from the equator or the angle of the sun can readily be determined.

De kaart spreekt links voor zich: oppervlakte op basis van aantal inwoners met China en India als absolute grootmachten. Indien we dezelfde kaart zouden maken op basis van een forecast van de bevolking over 20 jaar van nu, zal India de onbetwiste nummer één blijken. En toch wordt geen van de Chinese of Indiase dialecten de wereldtaal ;)

"This is a famous illustration of South America by the Uruguayan modernist Joaquín Torres-García, often called the Upside-down Map (1943). This may have been one of the first of these kinds of maps.This illustration became a centerpiece in the history of Latin American efforts at reclaiming themselves in a world vision. Torres-García placed the South Pole at the top of the earth, thereby suggesting a visual affirmation of the importance of the continent, and in an effort to present a pure revision of the world. He was also interested in presenting to the world a modern "school of the south," a place of experimentation that could rival what was happening in Paris or New York"

En dit bijzonder eigentijdse wereldbeeld kan natuurlijk niet ontbreken: